Scabiës v3

007101 v.3

Algemeen

Scabiës (schurft) is een door een mijt (Sarcoptes scabiei) veroorzaakte besmettelijke, hevig (vooral ’s nachts optredend) jeukende huidziekte. De wijfjesmijt boort in de opperste huidlaag gangetjes tot een lengte van 15 mm, die op de huid zichtbaar zijn als witte of donkere streepjes. Hierin nestelt de mijt zich en legt eitjes. Verder veroorzaakt scabiës hevige jeuk met papeltjes door een allergische reactie op de (uitwerpselen van de) mijt.

Overbrenging vindt plaats door direct huidcontact (langer dan 15 minuten) of contact met besmet textiel (blijft 72 uur besmettelijk). Na besmetting duurt het circa 2-6 weken voordat de verschijnselen ontstaan. Twee weken na het oplopen is men besmettelijk voor anderen.

Scabies crustosa is een zeer besmettelijke vorm van verwaarloosde, soms niet herkende scabies (ooit in Noorwegen voor het eerst beschreven) die voorkomt bij bepaalde groepen patiënten, vooral bij personen met een afweerstoornis. Ook bij patiënten met een neuropathie, immobiliteit, paresen en bij hoogbejaarden in zorginstellingen. Het wordt gekenmerkt door dikke erythematosquameuze en hyperkeratotisch witte of geelbruine plaquesmet fissuren en crustae, soms met verruceus aspect.

In zorginstellingen kan scabiës epidemische vormen aannemen, waarvoor een speciaal protocol geldt: Draaiboek scabiës van het LCI/RIVM, zie www.lci.rivm.nl/richtlijnen/scabies

Aanwijzingen voor het maken van een keuze

Het maken van KOH preparaat of PCR huidschraapsel draagt bij aan de diagnostiek van scabiës, maar is niet strikt noodzakelijk. Bij twijfel dient altijd behandeld te worden. Overweeg consultatie van een dermatoloog bij twijfel van de diagnose.

Tot 1999 was er een aangifteplicht voor iedere patiënt met scabiës. Sinds 1-12-2008 geldt er impliciet een meldingsplicht voor scabiës crustosa en scabiës in instellingen op basis van artikel 26 van de Wet publieke gezondheid. Dit artikel beschrijft de plicht tot melden van een ongewoon aantal gevallen van een infectieziekte die een gevaar voor de volksgezondheid kan vormen, maar die niet meldingsplichtig is. Dit soort meldingen worden gedaan bij de GGD-afdeling infectieziekten. In de context van artikel 26 zijn meldingsplichtig: 2 of meer gevallen met de diagnose of de verdenking op ‘schurft’ in instellingen voor kwetsbare personen zoals zieken, jonge kinderen, hoogbejaarden en verstandelijk beperkten. De praktijk leert dat ook één geval in een dergelijke instelling meestal minimaal een tweede geval oplevert (onder de patiënten/cliënten/bewoners/scholieren). Het is daarom aanbevolen bij 1 cliënt met scabiës contact op te nemen met de GGD.

Medicamenteuze behandeling

Bij scabiës kunnen permetrine en benzylbenzoaat als lokale behandeling en ivermectine als systemische behandeling worden toegepast.

Vanwege het gebruiksgemak en de relatieve veiligheid (weinig melding van bijwerkingen tot nu toe) heeft ivermectine de voorkeur gekregen. In hardnekkige gevallen en bij scabies crustosa kan ivermectine in combinatie met permetrine worden gegeven. Bij scabies crustosa moeten ook personen die in dezelfde ruimte zijn geweest worden mee behandeld.

De belangrijkste oorzaak van therapie falen is herbesmetting bij patiënten die de opdrachten (schoonmaken, etc.) niet goed hebben uitgevoerd of het niet begrepen hebben, of zich niet helemaal goed hebben ingesmeerd met permetrine, of zijn herbesmet door een niet mee behandelde partner of gezinslid. Ivermectine doodt mogelijk niet alle eitjes en wordt daarom ook herhaald na 1 week. In de richtlijnen geadviseerd om de behandeling, welke ook, altijd na 7-14 dagen te herhalen. Dit verhoogt het succespercentage.

Gelijktijdige behandeling van andere personen uit het gezin of de leefgemeenschap is noodzakelijk. Daarnaast is het belangrijk dat de kleding en het beddengoed van de patiënt en van alle contactpersonen met een hoog risico op 60°C worden gewassen.

Behandeling van scabiës
  • 1 Ivermectine (Stromectol®): 15-24 kg: 1 tab (3 mg), 25-35kg: 2 tab (6 mg), 36-50 kg: 3 tab (9 mg), 51-65 kg: 4 tab (12 mg), 66-79 kg: 5 tab (15 mg), > 80 kg: 6 tab (18 mg). Herhaal deze behandeling na 1 week. Contra-indicatie: zwangeren, kinderen < 5 jaar en/of <15 kg
  • 2 Permetrine 5% creme (Loxazol®): De crème aanbrengen op het hele lichaam inclusief hoofdhuid, liezen, navel, genitaliën, tussen de vingers en tenen en onder de nagels. De huid moet schoon en droog zijn en afgekoeld. Na het insmeren schone kleding aantrekken. De crème kan het beste ‘s avonds worden aangebracht dan kan het ‘s nachts intrekken gedurende 8-12 uur. Daarna de huid grondig wassen. Herhaal deze behandeling na 1 week (7-14 dagen). Veilig bij zwangerschap en kinderen > 2 maanden
  • 3 Benzylbenzoaatsmeersel 25% FNA: Bij overgevoeligheid voor permetrine of bijwerkingen van ivermectine, en in de zwangerschap. In totaal 3 keer behandelen: op 2 opeenvolgende avonden en na 1 week. Voor de gehele behandeling is 150-250 ml smeersel per persoon nodig. Voor gebruik de fles goed schudden en het lichaam goed wassen met zeep. Daarna het gehele lichaam tot aan de kaakrand zorgvuldig inwrijven met het smeersel, totdat dit geheel door de huid is opgenomen. Zorgen dat de vloeistof ook onder de nagels en in alle huidplooien doordringt. De behandeling na 24 uur herhalen, 24 uur daarna het gehele lichaam met warmwater en zeep wassen. Na 1 week nog 1 keer insmeren en na 24 uur afwassen.
    • Behandeling van jeuk

    1 Cetirizine 1x daags 10 mg

    Verder aan te raden middelen: mentholgel of vette crème

    Voorschrijven voor een grote groep

    Medicatie kan worden besteld aan de hand van een groot recept met daarop de benodigde hoeveelheden. De zorgorganisatie registreert aan wie welke dosis wordt verstrekt. Deze registratie wordt achteraf toegevoegd aan het groot recept.

    Referenties

    1. Farmacotherapeutisch Kompas 2012 (via www.fk.cvz.nl)
    2. Geneesmiddelen, zwangerschap en borstvoeding, 4e editie 2007, RIVM
    3.Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers (WINAP). Dermatica op recept. Den Haag, 2006